Resultaten Panelonderzoek Energiecrisis

Klik hier voor het pdf-bestand van de Resultaten panelonderzoek Energiecrisis (347kb).

In Nederland hebben we sinds enige tijd te maken met een energiecrisis. Vraag en aanbod van energie zijn niet meer in evenwicht, wat zorgt voor hoge energieprijzen. Deze energiecrisis kan verschillende gevolgen hebben voor de gezondheid van inwoners in Zaanstreek-Waterland. Het kan de mentale en fysieke gezondheid beïnvloeden. Maar ook het gedrag veranderen en gevolgen hebben voor de financiële situatie.

In dit panelonderzoek vroegen wij de leden naar hun gezondheid, woonsituatie, energiecontract, verwarmen van hun huis en het gebruik van andere warmtebronnen, zoals houtkachels, om inzicht te krijgen in de gevolgen van de energiecrisis. Ook vroegen we naar een mogelijke toename van houtrook ten gevolge hiervan.

We informeren de gemeenten, zorgpartners en andere organisaties over de resultaten van dit onderzoek. Zodat zij hier met hun aanbod op in kunnen spelen.

Moeilijker rondkomen door hoge energieprijzen

De hoge prijzen voor gas en elektriciteit kunnen zorgen voor hogere kosten om het huis te verwarmen. De meeste panelleden wonen in een rijtjeshuis (52%) of een twee-onder-één-kap of vrijstaand huis (30%). 17% woont in een appartement/flat. Veruit de meeste panelleden verwarmen hun huis via een centrale verwarming (83%).

Centrale verwarming, 83%
Stadsverwarming 10%
Elektrische kachel 9%
Houtkachel 8%
Warmte pomp 5%
Hout gestookte open haard 3%
Gaskachel/gashaard 2%
Pellet kachel 1%
Petroleumkachel 1%
Anders (bijv. infrarood of via airco) 7%

Ruim een derde kan moeilijker rondkomen door energiecrisis

Gemiddeld geeft 16% van de panelleden aan de afgelopen maanden enige of grote moeite te hebben met rondkomen. Panelleden tot 65 jaar geven vaker aan moeite te hebben met rondkomen dan panelleden boven de 65 jaar. Mensen tot 65 zonder betaalde baan, maar met bijvoorbeeld een WW, arbeidsongeschiktheids- of bijstandsuitkering, vormen de grootste groep die moeite heeft met rondkomen (34%). 17% van de mensen tot 65 jaar met betaald werk en 10% van de 65-plussers ervaart enige tot grote moeite met rondkomen.

Van de panelleden geeft ruim een derde (34%) aan moeilijker rond te kunnen komen dan vóór de energiecrisis. Vooral mensen met een variabel energiecontract geven aan meer moeite te hebben met rondkomen door de hoge energierekening (42%). Van de leden met een vast contract (looptijd 1 jaar of korter) geeft 31% van de panelleden aan moeilijker rond te kunnen komen dan vóór de energiecrisis. Van de leden met een langlopend energiecontract geeft 17% aan moeilijker rond te komen dan vóór de energiecrisis.

Vooral minder of geen geld meer voor boodschappen

Uitgaven die meer moeite kosten om te betalen, of waarop deelnemers besparen, zijn vooral boodschappen (55%), vakanties (51%) en vrije tijd zoals etentjes, dagjes uit of een sportabonnement (51%). Cadeautjes noemt 46% van de panelleden, zorgkosten 28% en elektra, water, gas 30%.

“Ik bezuinig op zaken die niet echt nodig zijn”
“Besparen op abonnementen”

De energiecrisis doet veel met mensen hun vertrouwen in de toekomst

De zorgen die de energiecrisis met zich meebrengen hebben ook zijn weerslag op de (mentale) gezondheid van de panelleden. Een kwart van de deelnemers geeft aan dat hun geluksgevoel is afgenomen door de energiecrisis. 60% meldt dat de crisis ervoor heeft gezorgd dat zij minder vertrouwen hebben in de toekomst. Ook geven de panelleden aan meer stress te ervaren door de energiecrisis. Opvallend is dat meer vrouwen (39%) dan mannen (28%) een toename van stress ervaren.

Gelukkig voelen
25% verslechterd, 73% onveranderd, 2% verbeterd

Ervaren van stress
34% verslechterd, 65% onveranderd, 1% verbeterd

Vertrouwen in de toekomst
60% verslechterd, 38% onveranderd, 2% verbeterd

Slaappatroon
12% verslechterd, 86% onveranderd, 2% verbeterd

Bijna alle huishouden proberen energie te besparen

Bijna alle panelleden (96%) doen aan energiebesparing door de energiecrisis. Meest genoemd zijn het lager zetten van de verwarming (77%) en warmere kleding aantrekken (68%).

Energie besparing

Verwarming lager zetten 77%
Warme kleding aan 68%
Korter douchen 59%
Alleen één gedeelte van de woning verwarmen 39%
Woning (bij-)verwarmen met iets anders dan gas 19%

“Douchen, wassen en afwas doen met koud water”
“Extra gordijnen opgehangen”
“Niet meer op gas koken maar op inductie”
“Deken gebruiken als ik op de bank zit”
“Niet korter douchen, maar wel minder vaak”

Een op de vijf verwarmt woning helemaal of voor een deel (bij) anders dan met gas

Om energie te besparen is ongeveer één op de vijf panelleden hun woning helemaal of voor een deel gaan (bij)verwarmen met een andere warmtebron dan gas. De meest gebruikte manieren van (bij)verwarmen zijn de elektrische kachel of door het stoken van hout. Naast de hieronder genoemde manieren van (bij)verwarmen, gebruiken panelleden ook infrarood verwarming (1,3%) en een airco-systeem ter verwarming (0,7%) of een ‘bloempotkachel’ (0,2%).

Manieren van bijverwarmen

Elektrische kachel, 54%
Houtkachel, open haard of pelletkachel, 36%
Kaarsen, 9%
Warmtepomp, 6%
Petroleumkachel, 2%

Opvallend is dat vooral twee-onder-één-kap (27%) en rijtjeshuizen (18%) worden (bij)verwarmd met iets anders dan gas. Dit komt veel minder voor bij huishoudens in een appartement of flat (7%).

Vooral koopwoningen verduurzamen

Het zijn vooral koopwoningen waarvan de eigenaren zijn gaan verduurzamen. Het kan gaan om isoleren van het huis, deelnemers noemen ook de aankoop van zonnepanelen. 22% van de panelleden met een koophuis zegt hun huis te hebben verduurzaamd (zoals extra isoleren of zonnepanelen) om energie te besparen, tegenover 4% van de panelleden met een huurwoning.
De panelleden met een huurwoning geven vaker aan andere maatregelen te treffen. Zoals folie achter de verwarming (huurwoning 28%, koopwoning 17%) of minder vaak of lang te koken (huurwoning 18%, koopwoning 6%).

Ventileren voor een gezond woonklimaat

Voor een gezond binnenklimaat is het belangrijk de woning regelmatig te luchten. Het advies is dit elke dag te doen door 15 minuten lang de ramen tegen elkaar open te zetten. Bijna een kwart (24%) van de panelleden zegt dit elke dag te doen, 43% zegt dit (bijna) nooit te doen, 34% doet dit soms. Een deel van de panelleden (15%) geeft aan dat sinds de energiecrisis het vocht en de schimmel in het huis meer is geworden.

Ventileren van huis
24% verslechterd, 71% onveranderd, 5% verbeterd

Vocht/schimmel in huis
15% verslechterd, 83% onveranderd, 2% verbeterd

Het stoken van hout en overlast

Van de panelleden zegt 11% weleens hout te stoken in houtkachel, pellet kachel of openhaard. Van deze mensen geeft 70% aan dit minstens één keer per week te doen.

Stookt weleens hout
Appartement/ flat, 0%
Rijtjeshuis, 8%
Twee-onder-een-kap of vrijstaand, 25%

Het stoken van hout kan overlast veroorzaken. Bij bepaalde weersomstandigheden kan de rook lang in de omgeving blijven hangen en daardoor neemt de kans op overlast toe. Van de panelleden die hout stoken is 80% hiervan op de hoogte.

Bijna een kwart van de panelleden ervaart overlast van houtrook

Hoeveel panelleden last hebben van houtrook verschilt per gemeente. Gemiddeld geeft 23% van de leden aan weleens last van houtrook te hebben.

Ervaren overlast door houtrook
Geen overlast, 77%
Lichte of matige overlast, 17%
Ernstige overlast, 6%

Overlast per gemeente
Edam-Volendam, 19%
Landsmeer, 19%
Oostzaan, 28%
Purmerend, 23%
Waterland, 24%
Wormerland, 29%
Zaanstad, 22%

In de koudere maanden van het jaar zegt 9% van de panelleden minimaal één keer per week last te hebben van houtrook in de buurt van hun huis. 6% van de panelleden geeft aan de overlast als (zeer) ernstig te ervaren. Ongeveer een kwart van de mensen geeft aan dat ze deze afgelopen winter meer overlast van houtrook hadden vergeleken met vorig jaar.

Ervaart dit jaar meer houtrook vergeleken met vorig jaar
Nee, 45%
Weet ik niet, 30%
Ja, 24%

Meer weten over onder andere ventilatie, isolatie, houtrook en koolmonoxide vindt u op Gezonde Leefomgeving | GGD Zaanstreek-Waterland.

En op Veilig en gezond gas besparen | GGD Leefomgeving komt u meer te weten over het gezond verwarmen van uw huis.

De Stookwijzer | Rijksoverheid en Stookalert | RIVM geeft aan wanneer u beter wel of niet hout kunt stoken om overlast voor uzelf en omwonenden te beperken.

Achtergrond van het onderzoek

2521 personen, tussen de 18 en 93 jaar oud, hebben aan het onderzoek meegedaan. Alle 7 gemeenten van de regio Zaanstreek-Waterland zijn in dit onderzoek vertegenwoordigd.

De samenstelling van het panel is niet gelijk aan de samenstelling van de bevolking van Zaanstreek-Waterland. Er namen in verhouding meer ouderen en hoogopgeleiden deel aan dit onderzoek. De resultaten zijn daardoor niet zonder meer te vertalen naar de (gemiddelde) mening van de inwoner van de regio, maar geven wel een indicatie.

Aantal deelnemers per gemeente
Edam-Volendam, 136
Landsmeer, 116
Oostzaan, 121
Purmerend, 495
Waterland, 181
Wormerland, 122
Zaanstad, 1331
Onbekend, 19

Man/vrouw-verdeling deelnemers
48% man
52% vrouw

Leeftijdsverdeling deelnemers
19 –35 jaar: 5%
35—50 jaar: 21%
50—65 jaar: 31%
65—75 jaar 29%
75 jaar en ouder: 14%

Colofon

GGD Zaanstreek-Waterland, Panelonderzoek Energiecrisis – onderzoek@ggdzw.nl – Zaandam april 2023.

Overname van gegevens is toegestaan, indien voorzien van de volgende bronvermelding:
Panelonderzoek Energiecrisis. GGD Zaanstreek-Waterland, april 2023.